Trafik ışıklarına ve trafik polisine gerek kalmaksızın, sürücülerin birbirlerine yol vermesi prensibine dayanan ve trafiğin akışına önemli yararları dokunan dönel kavşakların, hayatı kolaylaştırıp kolaylaştırmadığı uzun zamandır devam eden bir tartışma konusu. Bu kavşakların başlarda kafa karıştırıcı bir kullanımı var gibi gelse de, doğru kullanıldığında trafiğin kendi kendine, kolayca akmasında önemli payları var. Yine de bu konuda tartışmalar devam ediyor ve bazen trafik polisleri bile kimin geçiş hakkı olup olmadığı konusunda tereddüt edebiliyor.
Dönel kavşak kavramı, ilk olarak 20.yüzyılın başlarında Amerika’da trafik ışıklarının veya yönlendirmelerin olmadığı kavşaklar için kullanılmış. Dönel kavşaklar, akan trafiğe giriş yapan araçların, trafik yoğunluğunu azaltmak, mümkün olan en yüksek akışı sağlamak ve aynı zamanda yaya ve bisikletlilerin güvenliğinin sağlanması amacıyla oluşturulmuş. 2011 itibariyle 3.000 civarında dönel kavşak bulunan Amerika’da bile, sürücülerin bu kavşaklara alışabilmeleri zaman almış ve komedi dizilerine konu olmuş.
Geçiş önceliği kime ait?
Dönel kavşaklarda, geçiş önceliği aslında kavşakta ilerleyen araçlara ait çünkü bütün mantık, hangi şeritten gelirse gelsin gelen araçların kavşak trafiğine yol vermelerine dayanıyor. Dönel kavşağa girerken yavaşlamak ve kavşaktaki trafiğe geçiş hakkı tanımak gerekiyor. Bizdeki gibi trafiğin sağdan aktığı ülkelerde dönel kavşakta akış yönü saat yönünün tersinde ilerliyor. Dönel kavşaklarda şerit değiştirmemek ve gerektiğinde acil durum araçlarına yol vermek gerekiyor.
Dönel kavşaklar, tüm araçların aynı yönde seyahat etmelerinden, düşük hızlarda ilerlendiğinden ve daha yumuşak açılarla giriş ve çıkış yapıldığından aslında normal kavşaklardan çok daha güvenli. Dönel kavşaklarda U dönüş de yapabilmek mümkün, araçlar ışıklarda olduğu gibi durmadığı için trafik de tıkanmamış oluyor. Ayrıca sinyalizasyon maliyetlerini de ciddi anlamda düşürebiliyor. Tarihte dönel kavşaklarla ilgili yapılan kamuoyu araştırmalarında, ilk etapta sürücülerin tepkisiyle karşılaşılmış, fakat kullanımlarına alışıldıkça olumsuz görüş ciddi oranda olumluya dönüşmüş. 1998 yılında Amerika’da bir belediyenin araştırması bunun en çarpıcı örneği. Dönel kavşak yapılmadan önce %68 oranında red oyu almış fakat yapıldıktan sonra görüşler sorulduğunda %73 oranında olumlu görüş bildirilmiş.
Dünyadaki dönel kavşaklar
Dünya’da raylı sistem içeren, bisiklet yolları olan, birkaç farklı şeridi olan, adası olmadan sadece yola çizilen bir yuvarlak resimden ibaret olan dönel kavşaklar bulunuyor. Bu tür kavşakların etkin kullanımı için hem doğru mühendislik, hem de sürücülerin kavşak trafiğine yol vermeleri gerektiğinin bilincinde olmaları şart. Dönel kavşakların gece sürüşleri için de doğru şekilde aydınlatılmaları gerekiyor.
Maalesef Türkiye’de bu konularda sorunlar olabildiğinden dönel kavşaklardan verim alınamadığı gibi, kazalar da yaşanıyor. En yaygın sorunlar, kavşağa bazı yönlerden girişte yolun tek şeride düşmesi çünkü bu şeritte arıza yapan veya gideceği yöne karar vermek için duran araçlar ciddi tehlike oluşturabiliyor ayrıca kavşağa ilk kez giren sürücüler ters yönden girebiliyor.
Dönel kavşakların Türkiye’deki durumu hakkında Auto-drom.com un kurucusu Ethem Genim’in hazırlamış olduğu ve halen geçerli olan güzel bir çalışmayı sizlerle paylaşıyoruz.